به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام مهاجرنیا در این نوشتار تلاش کرده است تا تبیین نوینی از فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی ارائه دهد. محتوای اثر دو هدف اساسی را به موازات هم تعقیب می‌کند. از یک سو به دنبال خوانش و بازسازی دیدگاه آیت الله العظمی خامنه ای در قالب یک نظریه جدید در باب انقلاب است و از سوی دیگر در قالب همان نظریه ابعاد و زوایای انقلاب اسلامی را بررسی و تبیین نموده است.
آنچه با عنوان نظریه فرایندی انقلاب مطرح شده است در مقابل سه نظریه است که در یکی انقلاب را به معنای عصیان و شورش و مبارزه علیه نظام حاکم می‌داند که از لحظه نهضت آغاز شده است و تا لحظه پیروزی به پایان می‌رسد. در صورت پیروزی به نظام تبدیل شده و در صورت شکست به مثابه انقلاب ناکام در تاریخ ثبت می‌شود. در نظریه دوم انقلاب به لحظه تاریخی پیروزی و دگرگون شدن نظام قبلی به نظام بعدی اطلاق می‌شود و شورشی و قیام قبلی به عنوان زمینه‌های تاریخی و آثار و پیامدهای بعدی هم به مثابه نتایج انقلاب محسوب می‌شوند. در نظریه سوم انقلاب حاصل دگرگونی و نتایج بعد از پیروزی و شکل گیری نظام جدید اطلاق می‌شود. زمینه‌های مبارزه و شورش و قیام آنها صرفاً ریشه‌های تاریخی انقلاب محسوب می‌شوند.
نظریه فرایندی انقلاب اسلامی بر این باور است که انقلاب به لحاظ زمانی، پروسه طولانی مدتی است که در یک فرایند پنج مرحله‌ای محقق می‌شود. هر کدام از این مراحل به مثابه یک رکن اساسی برای انقلاب است، به طوری که فقدان آن سبب ناکامی انقلاب است. در مرحله نهضت، تئوریسین‌های انقلاب با بازسازی مبانی و ارزش‌ها و اهداف ملی، حاکمیت موجود را ناسالم و نامطلوب تشخیص داده و با آگاهی بخشی به توده‌ها زمینه عصیان و شورش و مبارزه برای تغییر بنیادی و سریع حاکمیت نامطلوب را به وجود می‌آوردند.
در صورت فروپاشی آن انقلاب وارد مرحله گذار به نظام مطلوب و آرمانی انقلابیون می‌شود. در این مرحله آرمانها و شعارها و چشم اندازهای انقلابیون از نظام مطلوب، طراحی و معماری می‌شود و نقشه جامع نظام مطلوب در قالب قانون اساسی به همه پرسی عمومی و تصویب ملت می‌رسد. با لحاظ همین مفهوم از این مرحله با عنوان نظام سازی یادشده است. این مرحله به دلیل فقدان دولت و مدیریت قانونمند برای انقلاب‌ها بسیار حساس است؛ لذا تلاش می‌شود تا به سرعت نهادهای پذیرفته شده و ارکان و قوای مملکت که در قانون اساسی آمده، تشکیل شوند تا با برخورداری از حق حاکمیت ملی از طریق تشکیلات اداری، مسئولیت کشور و مدیریت اجتماعی را برعهده بگیرد. این مرحله با عنوان دولت سازی به معنای عام شناخته می‌شود. از این به بعد مدیریت کلان جامعه در حفظ آزادی و استقلال و وحدت و تمامیت اراضی کشور و بهره مندی همه ملت از کرامت انسانی و حقوق مشروع برعهده دولت است تا در مرحله چهارم جامعه تراز و مطلوب ملی را به وجود آورد. برایند همه این مراحل از لحظه آغاز نهضت روندهایی را سامان داده است که با مراقبت دولت و ملت به سوی پیشرفت و ساختن آینده‌ای متکامل به پیش می‌روند که از آن با عنوان تمدن سازی یاد می‌شود. نظریه فرایندی معتقد است مجموعه اینها انقلاب اسلامی را می‌سازد.
در معرفی این اثر در پشت جلد آن آمده است:
نظریه فرایندی انقلاب اسلامی بدیل دیدگاه‌هایی است که انقلاب را شورش و عصیان توده‌ها تا لحظه سرنگونی نظام استبدادی می‌دانند و یا صرفاً آن را به لحظه پیروزی و دوره فترت میان دو نظام قبلی و بعدی اطلاق می‌کنند و یا آن را بر مقطع بعد از پیروزی و حصول دستاوردها و تثبیت نظم سیاسی جایگزین می‌پندارند و یا انقلاب را ترکیبی دوگانه از مقاطع سه‌گانه فوق می‌پندارند.
این نظریه که توسط آیت الله خامنه‌ای مطرح شد، معتقد است انقلاب اسلامی فراتر از سه مقطع زمانی قبل، بعد و لحظه پیروزی است. انقلاب اسلامی از نقطه عطف قیام امام خمینی علیه نظام شاهنشاهی آغاز شد و با رهبری او، ملت ایران مسئولیت تاریخی «نهضت سازی انقلابی» را بر عهده گرفت، فراز و نشیب‌های زیادی طیّ شد تا در سال ۱۳۵۷ به پیروزی رسید و در گام بعد با مدیریت انقلابی جوشش انقلابی را به سمت طراحی و مهندسی «نظام سازی» هدایت کرد و نقشه راه حرکت اسلامی را ترسیم نمود تا مسیر «دولت سازی» را در مرحله سوم فراهم کند و با اعطای عاملیت به دولت اسلامی مرحله «جامعه سازی» تراز انقلاب را تکمیل نماید. سرانجام فرآیند انقلاب ساختن «تمدن نوین اسلامی» است که همزاد با قیام امام خمینی (ره) وزیدن گرفت و تجربه‌های گران‌سنگی از تلاش یک ملت و روش‌های مبارزاتی و همدلی و تعاون ملی در قدرت سازی مبتنی بر دین، شیوه مبارزه با انواع توطئه‌ها، محاصره‌ها و تحریم‌ها، هشت سال نمایش زیباترین صحنه‌های جهاد ایثار و شهادت و تجربه‌های اندوزی فراوان و مقاومت در برابر در سیر استکمالی انقلاب…. ره را برای طلوع خورشید ولایت عظمی (عج) هموار کند.
کتاب نظریه فرایندی انقلاب اسلامی نوشته حجت الاسلام والمسلمین دکتر محسن مهاجرنیا به همت اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر و انتشارات مؤسسه آموزش عالی طلوع مهر در شهریورماه ۱۴۰۱ در ۵۵۵ صفحه به شمارگان پانصد نسخه و به بهای ۲۰۰ هزار تومان منتشر شد.
